Konkubinat – ogólny aspekt prawny
3 marca 2014
Konkubinaty były znane już w Starożytnym Rzymie, gdzie był to nieformalny związek mężczyzny i kobiety, którzy z jakiś powodów nie mogli lub nie chcieli być małżeństwem. Był to układ bardziej korzystny dla mężczyzny niż dla kobiet, panie nie uzyskiwały dzięki konkubinatom żadnych praw (w odróżnieniu od żon).
Obecnie konkubinaty, z różnych powodów, stały się bardzo powszechne. Jednak mimo tego samo pojęcie konkubinat nie zostało zdefiniowany przez prawno. Powszechnie przyjmuje się, iż jest to trwały związek i pożycie mężczyzny z kobietą bez zawarcia związku małżeńskiego. Jednak Sąd Apelacyjny w Białymstoku w wyroku z dnia 23.2.2007 r. (sygn. akt II CO 7/55) uznał, że pod pojęciem konkubinatu należy rozumieć stabilną, faktyczną wspólnotę osobisto-majątkową dwojga osób. Bez znaczenia we wspomnianym aspekcie jest płeć.
Konkubinat jako stan faktyczny nie podlega żadnej regulacji prawnej. W związku z tym, do konkubinatu nie można zastosować wprost jakiejkolwiek regulacji odnoszącej się do małżeństwa. Konkubinatowi nie przysługuje żadna ochrona i pomoc ze strony państwa. Jednak nie oznacza to, że pewne stany faktyczne konkubinatu nie będą korzystały z ochrony przewidzianej w różnych przepisach.
Z punktu widzenie prawnego przyjmuje się że elementami wyróżniającymi konkubinat od innych związków, relacji są: więź gospodarcza, wspólne mieszkanie, więź fizyczna i emocjonalna.Więź gospodarcza to prowadzenie wspólnego gospodarstwa domowego, z czym nierozerwalnie wiąże się wspólne mieszkanie „pod jednym dachem” (w sensie prawnym będzie to oznaczało faktyczne zamieszkanie w danej miejscowości z zamiarem stałego pobytu w rozumieniu art. 25 KC).
Więź fizyczna i emocjonalna to wzajemna miłość, szacunek, pożycie seksualne, okazywanie sobie pomocy. Jednak elementy te, jako prawnie nieuregulowane, nie tworzą wzajemnych praw i obowiązków, jakie wiążą małżonków. Jednak, jeśli konkubenci chcą to mogą uregulować swój związek. Nic bowiem nie stoi na przeszkodzie, aby konkubenci spisali sobie porozumienie konkubenckie (umowę konkubencką). Jest to zgodne z uregulowaną w kodeksie cywilnym swobodzie umów (art. 353(1) KC). Porozumienie pomiędzy konkubentami regulujące ich związek będzie miało charakter umowy nienazwanej i będzie zawierało, w zależności od woli stron, przepisy regulujące całościowo ich pożycie, a więc obowiązek wierności, szacunku, równości konkubentów w podejmowaniu decyzji. Możliwe też jest uregulowanie fragmentaryczne konkubinatu poprzez uregulowanie w umowie tylko części spraw np. dotyczących tylko wzajemnych kwestii finansowych i ewentualnych rozliczeń z tego tytułu. Sprawy finansowe, w odróżnienie od obowiązków niematerialnych, mogą być tak uregulowane, że będą się nadawały do egzekucji sądowej.
Nie ma także przeszkód, aby konkubenci udzielali sobie pełnomocnictw upoważniających do załatwiania poszczególnych spraw, do prowadzenia określonego rodzaju spraw lub też do prowadzenia ogółu spraw. Jednak należy pamiętać, iż pełnomocnictwo musi być udzielone w takiej formie, w jakiej ma być podjęta dana czynność to oznacza że np. do kupna działki na Mazurach będzie wymagane pełnomocnictwo w formie aktu notarialnego, gdyż właśnie taka forma konieczna jest przy umowie-kupna sprzedaży nieruchomości.
Aleksandra Kutyma