Konkubinat – więź majątkowa i kwestia rozliczenia konkubinat
4 marca 2014
Każdy z nas dysponuje za życia jakimś majątkiem, niektórzy też długami. Z chwilą śmierci wszystko jednak zostawiamy – a nieuregulowane spadkobranie może stwarzać problemy dla osób, które pozostają.
Zgodnie z prawem, z chwilą śmierci spadkodawcy (otwarcie spadku) spadkobierca wchodzi w całość praw i obowiązków majątkowych spadkodawcy. Jeśli spadkodawca nie pozostawi testamentu wówczas dochodzi do dziedziczenia ustawowego – czyli dziedziczą osoby określone w kodeksie cywilnym – dzieci, wnuki, małżonek w pierwszej kolejności, a także w dalszej kolejności rodzice, rodzeństwo itd.
Konkubinat (jak była o tym mowa tu) jest związkiem faktycznym i obojętnym dla prawa, dlatego też konkubent nie jest powołany do dziedziczenia po zmarłym partnerze z mocy ustawy. Sytuacja taka może być niekorzystna dla pozostającego konkubenta wówczas, gdy konkubinat był związkiem wieloletnim, z którego pozostał pewien majątek, szczególnie w sytuacji, gdy zmarły konkubent był w związku małżeńskim lub miał dzieci spoza konkubinatu.
Przykładowo, jeśli konkubenci nabyli w trakcie trwania związku nieruchomość, na zasadach współwłasności w częściach ułamkowych, to w braku testamentu, spadkobiercy ustawowi będą dziedziczyli po zmarłym udział w tej nieruchomości i staną się jej współwłaścicielami wraz z drugim konkubentem.Należy zauważyć, że z praktycznego punktu widzenia, jeśli konkubent nie będzie mógł sobie ułożyć stosunków ze spadkobiercami zmarłego partnera, to przysługuje mu żądanie zniesienia współwłasności w drodze umowy (art. 210 KC) lub roszczenie o zniesienie współwłasności w drodze orzeczenia sądowego (art. 212 KC). Natomiast, jeśli zmarły konkubent był jedynym właścicielem nieruchomości, a drugi konkubent poczynił na tę nieruchomość nakłady, to będzie mu przysługiwało tylko roszczenie z tytułu bezpodstawnego wzbogacenia. W przypadku, gdy zmarły konkubent prowadził działalność gospodarczą, a drugi konkubent świadczył usługi w związku z jej prowadzeniem, to będą mu przysługiwały roszczenia z tytułu umowy zlecenia, możliwe będzie zastosowanie przepisów o spółce cywilnej, jeśli konkubentom przyświecało osiągnięcie założonego celu gospodarczego. W obydwu przypadkach roszczenia te wejdą w skład długów spadkowych. Odpowiedzialność spadkobierców w tym przypadku będzie regulowana przez art. 1030 KC i n.
Na takie sytuacje rozwiązaniem może być testament, czyli rozporządzenie swoim majątkiem przez spadkodawcę za życia. Prawo polskie rozróżnia kilka rodzajów testamentów: zwykły (notarialny, holograficzny czyli własnoręczny, ustny) oraz szczególne. Zgodnie z zasadą swobody testamentowej, konkubent będzie mógł powołać do całości lub części spadku swojego partnera.Jednak sporządzenie testamentu nie uchroni konkubenta od odpowiedzialności z tytułu zachowku (przysługujący dzieciom, rodzicom, małżonkowi). Pożądane byłoby w tej sytuacji, aby konkubenci przygotowując się do sporządzenia ostatniej woli przygotowali coś na kształt planowania spadkowego. Konkubenci zabezpieczając się nawzajem na wypadek śmierci któregoś z nich powinni sporządzić testamenty oraz dokonać takich rozporządzeń majątkowych, aby uniknąć zupełnie niepotrzebnych sporów z członkami rodziny po śmierci konkubenta.Innymi sposobami zabezpieczenia konkubentów na wypadek śmierci mogą być:zapis zwykły (polega na nałożeniu testamentem na spadkobiercę testamentowego lub ustawowego albo dalszego zapisobiercę obowiązku spełnienia określonego świadczenia majątkowego na rzecz określonej osoby z chwilą otwarcia spadku – w tym przypadku zapisobiercy będzie przysługiwało jedynie roszczenie o wykonanie zapisu) lub zapis windykacyjny (w testamencie sporządzonym w formie aktu notarialnego spadkodawca postanawia, że określona osoba nabywa przedmiot zapisu z chwilą otwarcia spadku – zapisobiercy od chwili otwarcia spadku przysługuje wobec spadkobierców roszczenie o wydanie). W ujęciu praktycznym znacznie wygodniejsze jest rozwiązanie, jakie niesie za sobą zapis windykacyjny.
Aleksandra Kutyma
Tagi: konkubinat