Zniewaga (przestępstwo zniewagi)
23 stycznia 2014
zniewaga
Po rozwodzie, mimo iż małżonkowie są już odrębnymi bytami, prowadzą osobne życia, często zmuszeni są nadal utrzymywać wzajemne kontakty. Jeśli mają małoletnie dzieci i łącznie przyznana jest im opieka nad nimi muszą się dogadywać i współdziałać przynajmniej w tym zakresie. Jednak zdarza się i tak, że jedno z byłych małżonków pod przykrywką komunikacji, kontaktów w sprawach dziecka/dzieci odzywa się, pisze delikatnie mówiąc nieładnie – używając wulgaryzmów, słów powszechnie uznawanych za obraźliwe. Co wówczas zrobić, jak się zachować?
Kodeks karny spieszy nam tu z odpowiedzią, gdyż to właśnie w nim ujęte jest przestępstwo zniewagi – obrazy, znieważenia (art. 216).
Istotą tego czynu jest takie zachowanie sprawcy, które na podstawie przyjętych społecznych i kulturowych norm postępowania stanowi wyraz pogardy, uwłaczania czci drugiemu człowiekowi. Sprawca ubliża innej osobie oraz zachowuje się obraźliwie wobec niej. Przyjmuje się, że dobrem chronionym przestępstwa zniewagi jest cześć wewnętrzna człowieka, tj. obejmująca ochronę szacunku, dobrego imienia i godności pokrzywdzonego przed narażeniem go na negatywne odczucia jego samego (subiektywne).
Ustawodawca nie sprecyzował, na czym ma polegać znieważanie ani formy znieważenia. Przyjmuje się zatem szerokie rozumienie tego pojęcia. Przez znieważanie należy zatem rozumieć wszelkie zachowania sprawcy, które w sposób demonstracyjny wyrażają pogardę dla innej osoby, w szczególności mają poniżyć jego godność osobistą i sprawić, by poczuł się dotknięty lub obrażony (post. SN z 7.5.2008 r., III KK 234/07, Biul. PK 2008, Nr 10, poz. 33). Przyjmuje się także. że sprawca może zastosować jakiekolwiek środki wyrazu, np. znieważyć słowem (ustnie), pismem (listem, rysunkiem, obrazem) lub gestem, w szczególności, gdy jest on uważany w danym środowisku za obraźliwy.
Ocena zachowania sprawcy pod kątem charakteru znieważającego musi jednak opierać się na kryteriach obiektywnych, tj. powinno być powszechnie uznane za obraźliwe i naruszające godność osobistą człowieka w świetle przyjętych norm społeczno-obyczajowych (post. SN z 7.5.2008 r., III KK 234/07, Biul. PK 2008, Nr 10, poz. 33). Samo subiektywne negatywne odczucie pokrzywdzonego wbrew przyjętym normom postępowania nie wyczerpuje znamion przestępstwa zniewagi. Ma to znaczenie, gdy pokrzywdzony jest subiektywnie niezdolny do zrozumienia poczynionej przez sprawcę zniewagi, np. znieważenie małego dziecka lub osoby niepoczytalnej. W takim wypadku uprawnienia ochrony może realizować przedstawiciel takiej osoby – opiekun (art. 98 § 1 lub art. 155 i 175 KRO).
Przestępstwo zniewagi podobne jest do przestępstwa zniesławienia (art. 212). Różnicą między tymi przestępstwami jest charakter oddziaływania negatywnych treści wypowiadanych przez sprawcę. Mówiąc inaczej decydujące znaczenie w rozgraniczeniu wskazanych przestępstw, będzie miał zasięg ich rażenia. W przypadku zniesławienia mamy bowiem do czynienia z postawieniem zarzutu, który może poniżyć pokrzywdzonego w opinii publicznej lub narazić na utratę zaufania potrzebnego dla danego stanowiska, zawodu lub rodzaju działalności, natomiast w przypadku przestępstwa zniewagi chodzi o zarzut typowo obelżywy lub ośmieszający nastawiony wyłącznie na zranienie uczuć osobistych pokrzywdzonego. Dopóki bowiem obraźliwe zachowanie sprawcy nie będzie realizowane za pomocą sposobów lub środków mogących chociażby potencjalnie poniżyć pokrzywdzonego w opinii publicznej lub narazić na utratę zaufania mu potrzebnego, dopóty należałoby traktować je jako zniewagę.
Przestępstwo zniewagi jest występkiem ściganym z oskarżenia prywatnego, co zależy wyłącznie od woli pokrzywdzonego. A zatem to pokrzywdzony musi wykazać inicjatywę przy podjęciu ścigania – pisząc akt oskarżenia i wnosząc go do sądu. Trzeba też uiścić opłatę od wniesienia aktu oskarżenia – 300 zł.
W razie skazania za typ kwalifikowany zniewagi (art. 216 § 2 KK) sąd może orzec nawiązkę na rzecz pokrzywdzonego, Polskiego Czerwonego Krzyża albo na inny cel społeczny wskazany przez pokrzywdzonego. Wysokość nawiązki ustalana jest w oparciu o ogólne reguły zawarte w art. 48 KK (zob. uwagi do tego przepisu) i może wynieść maksymalnie 100 tys. złJednak sąd może odstąpić od wymierzenia kary (tzw. łaska sędziowska) jeżeli zniewagę wywołało wyzywające zachowanie się pokrzywdzonego (prowokacja), pokrzywdzony na zniewagę sprawcy odpowiedział naruszeniem nietykalności cielesnej sprawcy lub zniewagą wzajemną (retorsja).
Adwokat Aleksandra Kutyma
Tagi: obrażanie ex małżonka, prawo karne, zniesławienie, zniewaga